هستی شناسی مبحثی میان رشته ای است که با رشته های مهندسی رایانه، هوش مصنوعی، زبانشناسی، فلسفه، کتابداری و اطلاع رسانی، علوم شناختی و … ارتباطی بسیار نزدیک دارد. واژه هستی شناسی اولین بار در رشته فلسفه مطرح شده است. این مبحث به عنوان یکی از مهمترین شاخه های رشته فلسفه، به مطالعه وجود و هستی اشیا و موجودیت های جهان از طریق رده بندی جامع آنها می پردازد. کل هستی متشکل از موجودیت هایی است که به نحوی در ارتباط مفهومی با یکدیگرند. این ارتباط ها، شبکه ای در هم تنیده از مفاهیم را تشکیل می دهند که کل آن تصویری از هستی را متبادر می سازد. به دلیل نیاز به ابزاری برای طبقه بندی مفاهیم، متخصصان هوش مصنوعی در دهه 90 با وام گیری مفهوم هستی شناسی از رشته فلسفه، به توصیف مفاهیم پرداختند. از این طریق، مفهوم هستی شناسی به حوزههای دیگر مانند کتابداری، وب معنایی، سیبرنتیک، زبانشناسی، پردازش زبان طبیعی و … نیز راه یافت.
هدف اصلی هستی شناسی ها به عنوان ابزارهای معنایی، ایجاد تصویری از حوزهای موضوعی شامل مفاهیم و روابط میان آنها در آن حوزه است. مشهورترین تعریف هستی شناسی در هوش مصنوعی را گروبر (۱۹۹۳) ارائه نموده است. “هستی شناسی، تعریف واضح و رسمی یک مفهوم سازی به اشتراک گذاشته شده است”. بنابراین مفهوم سازی، گام اول در طراحی هستی شناسی است. به این معنی که لازم است به عنوان یکی از مهم ترین مراحل طراحی هستی شناسی، مفاهیم موجود در حوزه موضوعی، روابط معنایی میان آنها و محدودیت های مربوط به هر مفهوم را به روشنی مشخص کرد. واژه “رسمی” در تعریف به این معنا است که مفاهیم و روابط موجود در یک حوزه باید به شیوه ای قابل فهم برای رایانه بیان شوند. از آنجا که هستی شناسی ها از زبان و قواعد و استانداردهای خاص خود استفاده میکنند، اطلاعات آنها برای رایانه معنادار است. تا آنجا که حتی امکان استنتاج و کشف دانش را نیز برای رایانه فراهم می نمایند. عبارت “به اشتراك گذاشته شده” در این تعریف به این معنی است که هستی شناسی باید بتواند امکان تعامل و تبادل دانش را میان رایانه ها و نظام های اطلاعاتی مختلف برقرار سازد.
برای طراحی هستی شناسی ها از نرم افزارهای مختلف مانند Protege، jena و … استفاده می شود. برای دانلود نرم افزار Protege به سایت این نرم افزار با آدرس http://protege.stanford.edu/ مراجعه نمایید.
برای آشنایی با آنتولوژی و نحوه طراحی آن با استفاده از نرم افزار Protege می توانید از منبع زیر استفاده کنید.
Ontology Development 101: A Guide to Creating Your First Ontology
در حال جستجو برای یافتن آموزش طراحی آنتولوِژی با Protege بودم که به سایت جالبی برخوردم.سایت semantic focus
در این سایت آموزش Protege را در قالب ویدئو ارائه می کند. همچنین مطالب ارزشمندی به منظور آشنایی با OWL ،semantic web، RDF، Linked Data و … دارد. حتما به این سایت سری بزنید. نویسندگان مختلف، مطالب این سایت را آماده کرده اند. در پایان صفحه لینک های آموزشی دیگری هم ارائه شده که می تواند بسیار مفید باشد. حتما لینک های آخر صفحه را هم ببینید.
لینک صفحه ای که آموزش ویدیویی protege 4 را دارد را هم می گذارم. این بخش توسط کودی برلسن ارائه شده است. این هم آدرس صفحه
قبلاً هم گفته بودم که در سایت مخصوص نرم افزار Protege می توانید ورژن های مختلف این نرم افزار و ویژگی های هر یک را ببینید. آدرس سایت: http://protege.stanford.edu/
جدیدترین ورژن نرم افزار Protege ورژن 4.1 beta است که از پلاگین های OntoGraf و OWLViz به منظور ایجاد حالت های گرافیکی آنتولوژی ها استفاده می کند. البته امکان نصب پلاگین های دیگر هم وجود دارد. ویژگی های این ورژن را در ورژن 4.1 beta ببینید. پلاگین های مختلف سازگار با این ورژن را می توانید در لینک پلاگین های ورژن 4.1 beta ببینید. دقت داشته باشید که قبل از اینکه ار پلاگین های گرافیکی مانند OntoGraf استفاده کنید، حتماٌ باید نرم افزار Graphviz را دانلود و نصب کرده باشید. این نرم افزار را از سایت Graphviz دانلود کنید.
برگرفته از وبلاگ سرکار خانم اکرم فتحیان